Nieuwe grafheuvels ontdekt op Utrechtse Heuvelrug

Op de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe zijn meer dan duizend nieuwe grafheuvels uit de prehistorie ontdekt. Ook zijn ongeveer negenhonderd plekken gevonden waar destijds houtskool werd verbrand. De vondsten bewijzen dat het gebied in de prehistorie veel intensiever was bewoond dan tot nu toe bekend was. De vele vondsten zijn het resultaat van het project Erfgoed Gezocht.

Meer kennis over ons landschap
Paul Vesters, beleidsmedewerker cultuurhistorie en erfgoed bij Utrechts Landschap, is verheugd over de vondsten. ’Dankzij archeologisch onderzoek ontdekken we steeds meer over onze verre voorouders, hun manier van leven en het Utrechtse landschap van toen.’ Zo lijkt een grafheuvel eenzaam in de natuur te liggen, maar schijn bedriegt: in de buurt blijken vaak ook celtic fields te liggen. Paul: ‘De grafheuvels zijn ouder dan de celtic fields. Ze gaan vijfduizend jaar terug, naar het begin van de bronstijd. Het zijn bultjes van soms nog geen zeventig centimeter hoog. In de ene heuvel werd één iemand begraven, in de andere meerdere personen. In sommige grafheuvels uit de bronstijd zijn in de ijzertijd ook nog mensen bijgezet. De latere celtic fields werden aangelegd in dit bestaande landschap met grafheuvels.’

Ruim 6500 burgerwetenschappers
In het voorjaar van 2020 startte Landschap Erfgoed samen met de Universiteit Leiden het project Erfgoed gezocht, waarbij vrijwilligers online meespeuren naar sporen op hoogtekaarten. Het doel was om nog onbekend archeologisch erfgoed op de Utrechtse Heuvelrug in kaart brengen. Ruim 6.500 zogenoemde burgerwetenschappers speurden thuis vanachter hun computer speciale hoogtekaarten van het Utrechts Landschap af om mogelijke archeologische objecten te ontdekken. Het is de eerste keer dat de Nederlandse archeologie gebruikmaakt van de burgerhulp. Zonder die hulp had het volgens de projectleiders wel tien jaar kunnen duren om alle vindplaatsen te ontdekken.

Walletjes op hoogtekaarten
Bijzonder was de vondst van zo’n vijf vierkante kilometer aan celtic fields. Dit zijn aaneengesloten, rechthoekige akkercomplexen die ook wel raatakkers worden genoemd. Ze stammen uit de ijzertijd en zijn zo’n drieduizend tot tweeduizend jaar oud. Elk akkertje wordt gescheiden door walletjes en dat ‘walletjespatroon’ was op de hoogtekaarten goed te zien. Dat er raatakkers liggen bij Elst was al bekend, maar de geweldige omvang van de nu gevonden complexen bij Leersum en Amerongen overtrof alle verwachtingen.

Grafheuvels onderzocht
Niet elk heuveltje is trouwens een grafheuvel. In de gemeente Utrechtse Heuvelrug waren ongeveer driehonderd mogelijke grafheuvels bekend. Binnen de gebieden van Utrechts Landschap liggen tientallen of honderden ‘bultjes’. Paul Vesters: ‘Het blijft voor ons regelmatig de vraag: zijn het door mensen gemaakte heuveltjes of bijvoorbeeld stuifzandheuvels? ‘Onderzoeken zoals dat van Erfgoed gezocht helpen ons bij het krijgen van duidelijkheid waar de grafheuvels precies liggen. Een klein deel van de grafheuvels is nu wettelijk beschermd. Zodra we weten dat we met grafheuvels te maken hebben, houden we daar rekening mee in het beheer.