Heerlijkheid Stoutenburg
Houtwallen en zompige graslanden
Weilanden omzoomd door houtwallen, zompige graslanden langs een kabbelende beek en een parkbos waarin het wemelt van de vogels. In het parkbos staat Kasteel Stoutenburg, gebouwd in 1888. Het naastgelegen koetshuis fungeert als Bezoekerscentrum. Vanaf hier starten diverse routes.
Machtige burcht
Op deze plek ten oosten van Amersfoort komen diverse beken uit de Gelderse Vallei samen. Ooit stond er een machtige burcht. Omdat deze op de oostgrens van bisdom Utrecht stond, wilde de bisschop van Utrecht erover beschikken. In ruil daarvoor verleende hij in 1259 stadsrechten aan Amersfoort. Eind 15de eeuw werd het kasteel verwoest door Gelderse soldaten. Ruim een eeuw later werd Johan van Oldenbarnevelt eigenaar. Na zijn onthoofding in 1619 is het landgoed verbeurd verklaard. Op landgoed Stoutenburg stonden door de eeuwen heen drie verschillende kastelen. Het huidige kasteel Klein Stoutenburg is in 1888 gebouwd. Dit kasteel staat ten zuiden van de Barneveldse Beek. De eerdere kastelen stonden allemaal aan de noordkant.
Adam en Eva
Langs de zandweg ten noorden van de Barneveldse Beek staan twee dikke oude eikenbomen, waarschijnlijk de oudste eikenbomen in de provincie. Ze worden tussen de 750 en 350 jaar oud geschat. In de omgeving worden ze de Adam- en Evabomen genoemd. Volgens de verhalen komen ze uit het begin van de tijd, net als Adam en Eva.
Herstel
Utrechts Landschap heeft Stoutenburg in 1999 aangekocht en werkt sindsdien aan het herstel van het oude landschap. Door lanen en grachten op te knappen krijgt het kasteelterrein zijn allure terug. Eentonige graslanden veranderen in bloemrijke hooilanden en geleidelijk breidt het landgoed zich uit. Het netwerk aan wandelpaden door het gebied groeit en het Bezoekerscentrum vormt steeds meer het startpunt van mooie wandelingen en fietstochten door de Gelderse Vallei.
Venster op de Vallei
In 2000 presenteerde Utrechts Landschap de visie ‘Venster op de Vallei’, met hierin oplossingen om de dreigende verstedelijking van het gebied tussen Amersfoort, Leusden en Hoevelaken af te wenden. Door naast landbouw ook ruimte te geven aan natuur, recreatie en waterberging kan het gebied zijn landelijke karakter behouden. Samen met betrokken gemeenten, de provincie en het waterschap zijn vier projecten uitgevoerd: de aanleg van Bloeidaal en De Schammer, het herstel van de Heerlijkheid Stoutenburg en het aanleggen van een ecologische verbindingszone langs het Valleikanaal in de stad Amersfoort. Het gebied vormt nu daadwerkelijk een venster op de Vallei: inwoners van Amersfoort kunnen via deze gebieden erop uit trekken richting de Gelderse Vallei.
