Spengense Molen
Midden in majestueus open polderland staat de Spengense Molen. De molen is te voet te bereiken via het pad langs het Bijleveld, een wetering die in de middeleeuwen is gegraven. De vrijwillige molenaar vertelt bezoekers graag over de werking en geschiedenis van de molen.
Molenbezoek
Openingstijden
Regelmatig op zaterdagen
Adres
Wagendijk 72, Spengen
Droge voeten
Poldermolens malen water uit de polder en zorgden eeuwenlang voor droge voeten. Vanaf ongeveer 1100 werden in het westen van de provincie Utrecht de woeste veengronden ontgonnen. Er werden sloten en weteringen gegraven om het overtollige water af te voeren naar veenriviertjes.
Vanaf ongeveer 1500 was de bodem door inklinking zo gedaald, dat een natuurlijke afwatering steeds moeilijker werd. Het water moest omhoog gebracht worden: van de polder naar de hoger gelegen boezem. De poldermolens brachten uitkomst: met een scheprad of vijzel maalden ze het water omhoog. Zonder molens zouden de polders al vele eeuwen geleden weer onder water zijn gelopen.
Historie Spengense Molen
De Spengense Molen werd in 1841 gebouwd, nadat een voorganger was afgebrand. De molen maalde tot 1962 het water uit de polder in de Bijleveld. Daarna werd het werk overgenomen door een elektrisch gemaal. Door peilverlaging in de polder en door het inklinken van het veen, kwam het scheprad in de loop der jaren te hoog te liggen: het malen ging steeds moeilijker. In 2010 is de molen gerestaureerd waarbij het scheprad is verlaagd en de waterloop is verdiept.
Fantasienaam
Het landschap in de omgeving van het dorp Kockengen is ontstaan na het jaar 1000, toen kolonisten de veenwildernis introkken om deze te ontginnen. De naam Spengen is afgeleid van ‘Spanje’, zoals Kockengen van ‘pays de cockagne’ ofwel ‘luilekkerland’. Voor de molenaar en zijn gezin was het allesbehalve een luilekkerland. Het beroep was zwaar. De molenaar diende in alle weersomstandigheden klaar te staan, want bij zware regenval en ander ongerief moest de polder worden behoed voor overstroming. De heemraden – de voorlopers van de waterschappen en voornamelijk bestaande uit boeren – stelden strenge instructies voor de molenaar op en de inkomsten waren relatief laag. Poldermolenaars vulden hun loon aan met vissen, het houden van varkens en het schoonmaken van sloten.
Wipmolen
De Spengense Molen is een wipmolen. Hierbij moet de molenaar het wiekenkruis én het rode bovenhuis geheel op de wind zetten om te kunnen draaien en malen. De molen maalt zo het polderwater naar de hoger gelegen boezem.
Nieuwe roeden
Eind 2021 bleek uit onderzoek dat de lasnaden van de wiekenroeden niet dik genoeg waren. Omwille van de veiligheid werd de molen stilgezet. Inmiddels heeft de molen nieuwe roeden en kan de molen weer draaien en malen.
Bouwjaar en type molen
1841 – wipwatermolen