Middelste Molen

Op een unieke plek in het open polderland staat de Middelste Molen, ook wel bekend als de Cabauwse Molen. Vrijwillige molenaars laten de poldermolen uit 1773 bijna iedere zaterdag draaien en malen. Fraai is het 19de-eeuwse interieur: je kunt zien op hoe weinig ruimte het molenaarsgezin vroeger leefde.

Molenbezoek

Openingstijden

Bijna iedere zaterdag van 11.00 tot 17.00 uur (als de blauwe wimpel of vlag wappert).

Adres

Lopikerweg West 106 (toegang tussen 101a en 102), Cabauw

Groepen

Kijk voor een rondleiding op afspraak op: www.cabauwsemolen.nl

Verhuur

Vergaderruimte

Het zomerhuis is te huur als vergaderruimte. Kijk voor informatie op: www.cabauwsemolen.nl

Vakantiewoning

De machinistenwoning is te huur als vakantiewoning. Kijk voor informatie op: www.buitenlevenvakanties.nl

Droge voeten

Poldermolens malen water uit de polder en zorgden eeuwenlang voor droge voeten. Vanaf ongeveer 1100 werden in het westen van de provincie Utrecht de woeste veengronden ontgonnen. Er werden sloten en weteringen gegraven om het overtollige water af te voeren naar veenriviertjes.

Vanaf ongeveer 1500 was de bodem door inklinking zo gedaald, dat een natuurlijke afwatering steeds moeilijker werd. Het water moest omhoog gebracht worden: van de polder naar de hoger gelegen boezem. De poldermolens brachten uitkomst: met een scheprad of vijzel maalden ze het water omhoog. Zonder molens zouden de polders al vele eeuwen geleden weer onder water zijn gelopen.

Historie Middelste Molen

In 1454 werd op deze plek de eerste poldermolen van de Polder Lopik, Lopikerkapel en Zevenhoven gebouwd. Al snel bleek dat de polder met zijn 2.000 hectare te groot was voor één molen. Vandaar dat er tachtig jaar later nog twee molens gebouwd werden: de Voorste en Achterste Molen. In 1598 verving een zwaardere molen de Middelste Molen uit 1454. Deze zwaardere molen brandde af in 1772, waarna in drie maanden tijd de huidige wipmolen werd gebouwd.

Zwaar bestaan

De molenaar woonde samen met zijn gezin in de molen. Sinds de 19de eeuw is er aan de woonkamer van de Middelste Molen niets veranderd. In de woonkamer is nog de bedstee te zien waarin de molenaar en zijn vrouw sliepen. Het molenaarsbestaan was zwaar. Bij veel regen maalde de molen dag en nacht. De molenaar mocht niet slapen, want als de wind draaide moest hij de stand van de wieken aanpassen. Daarvoor zette hij het hele bovenhuis dat op de piramidevormige ondertoren staat op de wind, een inspannende klus. Het molenaarsberoep was een slecht betaalde functie, dus een poldermolenaar verdiende vaak bij met visvangst en een moestuin.

Potroeden

Bijzonder aan de Middelste Molen zijn de ijzeren roeden, die samen met het hekwerk de wieken vormen. Vroeger waren roeden altijd van hout, maar die moesten elke veertig, vijftig jaar worden vervangen. Rond 1860 kwamen er ijzeren roeden op de markt, die natuurlijk veel langer meegaan. De firma Pot leverde in 1877 en 1895 twee ‘potroeden’ voor de Middelste Molen. Deze zijn nog altijd in gebruik, wat nog maar bij enkele molens in Nederland het geval is. De 27 meter lange potroeden zijn in 2020-2021 gerestaureerd.

vervangen door Gemaal

Door de mechanisatie werden vanaf 1870 steeds meer windmolens vervangen door stoomgemalen. In deze polder duurde dit wat langer. In 1934 werd de molen vervangen door een dieselgemaal dat gebouwd is in de kenmerkende stijl van die tijd. De dieselmotor werd in 1943 vervangen door een elektromotor. Na de oorlog werd de motor vervangen door een grotere motor. In 1995 is het gemaal buiten gebruik gesteld. Sindsdien wordt de gehele Lopikerwaard bemalen door drie gemalen aan de Hollandse IJssel en één aan de Lek.

Machinistenwoning

In de begin jaren zestig werd vlakbij het gemaal een woning gebouwd voor de gebroeders Noorlander, de machinisten van het gemaal. De broers waren niet gehuwd en gewend aan het wonen in de eenzaamheid van de polder. De machinistenwoning wordt nu verhuurd als vakantiewoning.