Kockengense Molen
Aan de rand van het dorp Kockengen staat de Kockengense Molen met ernaast de voormalige molenaarswoning. Op zaterdagen laat de vrijwillige molenaar de poldermolen draaien en is hij te bezoeken.
Molenbezoek
Droge voeten
Poldermolens malen water uit de polder en zorgden eeuwenlang voor droge voeten. Vanaf ongeveer 1100 werden in het westen van de provincie Utrecht de woeste veengronden ontgonnen. Er werden sloten en weteringen gegraven om het overtollige water af te voeren naar veenriviertjes.
Vanaf ongeveer 1500 was de bodem door inklinking zo gedaald, dat een natuurlijke afwatering steeds moeilijker werd. Het water moest omhoog gebracht worden: van de polder naar de hoger gelegen boezem. De poldermolens brachten uitkomst: met een scheprad of vijzel maalden ze het water omhoog. Zonder molens zouden de polders al vele eeuwen geleden weer onder water zijn gelopen.
Historie Kockengense Molen
De eerste vermelding van de Kockengense Molen is in 1653, vandaar dat we dat jaartal aanhouden als bouwjaar. In 1726 is het bovenhuis vervangen. De molen heeft tot ongeveer 1960 gewerkt en bemaalde de 341 hectare grote Polder Kockengen. Sinds 1962 gebeurt dit met een elektrisch gemaal. Gelukkig is de historische molen bewaard gebleven en kan hij sinds een ingrijpende restauratie in 2012 weer draaien én malen. De Kockengense Molen fungeert nu zelfs als reservegemaal.
Luilekkerland
Het landschap in de omgeving van het dorp Kockengen is ontstaan na het jaar 1000, toen kolonisten de veenwildernis introkken om deze te ontginnen. De naam Kockengen is afgeleid van ‘pays de cockagne’ ofwel ‘luilekkerland’. Voor de molenaar en zijn gezin was het allesbehalve een luilekkerland. Het beroep was zwaar.
De molenaar diende in alle weersomstandigheden klaar te staan, want bij zware regenval en ander ongerief moest de polder worden behoed voor overstroming. De heemraden – de voorlopers van de waterschappen en voornamelijk bestaande uit boeren – stelden strenge instructies voor de molenaar op en de inkomsten waren relatief laag. De molenaar van de Kockengense Molen verdiende aan het begin van de 19de eeuw nog geen honderd gulden per jaar. Poldermolenaars vulden hun loon aan met vissen, het houden van varkens en het schoonmaken van sloten.
Oorspronkelijk woonde de molenaar met zijn gezin in de ondertoren van de molen. Nu kunnen we ons dat niet meer voorstellen, een groot gezin in zo’n klein huisje, maar vroeger was het heel gewoon. Pas aan het eind van de negentiende eeuw werd er naast de molen een huisje gebouwd.
Wipmolen
De Kockengense Molen is een wipmolen. Hierbij moet de molenaar het wiekenkruis én het rode bovenhuis geheel op de wind zetten om te kunnen draaien en malen. De molen maalt zo het polderwater naar de hoger gelegen boezem.
Bouwjaar en type molen
1653 – wipwatermolen