Column: Weekendje winter
Winter in de herfst, wie had dat verwacht? Het is wel even wennen, die omslag na een milde start van de herfst. De thermometer wijst overdag slechts enkele graden boven nul aan, maar door de gure oostenwind blijft de gevoelstemperatuur daar ver onder. Brr. Je kunt ervoor kiezen om tijdens zo’n weekend onder de dekens te blijven liggen, of voor de open haard te kruipen als je die hebt. Maar je kunt natuurlijk ook naar buiten gaan en genieten van de vrieskou!
De strakblauwe hemel en de stralende zon nodigden mij uit om naar het Maartensdijkse bos te gaan. In het zuidelijk deel van het bos waar het doorgaans rustig is, werd ik ineens verrast door een druk gekwetter. Ik bleef stilstaan om te luisteren en te kijken naar waar het vandaan kwam (mijn vogelkennis is helaas nog niet zo groot dat ik alle vogelgeluiden ken). Ineens kwamen ze in mijn vizier, ze zaten zo’n beetje in alle bomen om mij heen. Onmiskenbaar vanwege hun lange staart: superleuke staartmezen. Op de achtergrond deed ook een bonte specht nog een duit in het zakje met een zacht geklop. Een gaai schoot geluidloos tussen de stammen door naar een onbekende bestemming. Duidelijk weer zo’n geluksmomentje.
Gestaag vallen de bladeren van de bomen. De uitheemse Amerikaanse eiken zijn inmiddels helemaal kaal. Ik schop door de dikke bladerpakketten op de bospaden. Het zure blad verteert moeilijk waardoor de bodem verzuurt en ondergroei met andere planten wordt bemoeilijkt. De elegante berk, onmiskenbaar met zijn witte stam, laat het fijne, geel verkleurde blad fonkelen in de zonneschijn. Stoere zomereiken, maar op sommige plekken ook majestueuze beuken, geven zich nog niet gewonnen. Het blad aan de takken is zelfs nog groen!
Vanochtend bij het ontwaken zag mijn tuin er sprookjesachtig uit. Veel planten waren wit gekleurd door rijp. De ijskristallen tekenden ook mooi af op het rood verkleurde blad van de Gelderse roos in mijn tuin. Hier houden mussen zich graag schuil vanwege het zicht op de voederplank, de slimmerds!
Bij het ochtendgloren heb ik de vogels in mijn tuin bijgevoerd met vogelzaad en vogelpindakaas. Op zich lijkt dit nog niet nodig, want er hangen nog best wel wat vruchten aan de bomen en de struiken. Ook zijn er in de natuur nog wel zaden te vinden. Maar voor vogels die insecten en bodemdieren op het menu hebben staan wordt het wel lastig. Het kleine grut laat zich met deze ingevallen kou niet meer zien. Gelukkig is een aantal vogelsoorten in staat om het spijsverteringssysteem tijdelijk aan te passen voor een wijziging in het menu. Zo kunnen ze met (boom-)vruchten en zaden toch de winter doorkomen. Knap staaltje van Moeder Natuur! Insecteneters die niet over dat vermogen beschikken trekken voor voedselaanbod naar zuidelijkere streken, zoals Zuid-Europa en Afrika.
Zoogdieren die insecten(-larven) en bodemdieren op het menu hebben staan gaan nu in winterslaap, zoals de egel en de vleermuis. Andere dieren worden veel minder actief, zoals de das en de boommarter. En ik? Ik trek tijdens koude dagen een wollen trui en zo nodig thermo ondergoed aan.
Laat maar komen, die winter!
Jacqueline van Dam, Boswachter Publiek Utrechts Landschap.
