Column: reekalfjes

Afgelopen zomer stelden reebokken alles in het werk om een reegeit het hof te maken. Dan zou je verwachten dat de kalfjes intussen wel geboren zouden zijn. Niets is minder waar. De jonge hertachtigen worden pas in de periode eind april tot begin juni geboren. Moeder natuur heeft namelijk een slimmigheidje bedacht om de draagtijd uit te stellen door een rustpauze, de zogenaamde diapauze, in te lassen.

Vroege bronst

In Nederland komen drie hertensoorten voor: ree, edelhert en damhert. Het ree is de kleinste soort en heeft als enige een vroege bronsttijd, namelijk eind juli/begin augustus. Medio september/begin oktober is het tijd voor het liefdesspel van het edelhert, gevolgd door dat van het damhert, medio oktober/begin november.

Dat de paringstijd bij het ree zo vroeg is komt door de energiehuishouding. Het elegante hoefdier kiest energierijk voedsel dat vooral uit plantendelen bestaat. Tijdens het groeiseizoen zitten die vol met suikers en eiwitten. Voor de reeën, en dan met name de reebokken, is de bronstperiode in de zomer behoorlijk energieverslindend. Gelukkig blijft er daarna nog voldoende tijd om in de nazomer ‘op te vetten’ voor de winter.

Diapauze

Als een reegeit in de zomer succesvol bevrucht is, groeit er al vrij snel een zogenaamde embryonale kiem. Daarna staat de ontwikkeling tot een embryo een tijdje stil. Er volgt tot eind december/begin januari een rustpauze, de zogenaamde diapauze. Een slimme zet van moeder natuur! Immers, zonder deze verlenging van de draagtijd zouden de reekalfjes eind december/begin januari geboren worden. Uitgerekend zo’n beetje de koudste tijd van het jaar met het minste aanbod van energierijk voedsel. En dat is nou juist wat een zogende moeder nodig heeft. Bij de dan doorgaans lage temperaturen is er voor de dieren bovendien nauwelijks dekking te vinden door het ontbreken van begroeiing. De kleintjes zouden makkelijk slachtoffer kunnen worden van predatoren en onderkoeling.

Knap staaltje van Moeder Natuur

Eind december wordt de groei van de kiem weer hervat, waarna in januari alsnog de normale groei van het embryo start. Hoe dat kan? De winterzonnewende werkt als een soort wekkertje. De dagen beginnen weer te lengen. Hierdoor wordt in het lijf van het ree een eiwit aangemaakt dat een signaal afgeeft waardoor de groei hervat kan worden.

Kroost

Ongeveer vijf maanden na het beëindigen van de diapauze worden de aandoenlijk uitziende reetjes geboren. Doorgaans een tweeling, maar soms drie of slechts eentje. De uiteindelijk ‘uitkomst’ en of de kalfjes bokken of geiten worden, wordt vooral bepaald door de conditie van de aanstaande moeder. Daarvoor is dan weer het leefgebied allesbepalend, zoals hoeveel reeën er leven, voedselaanbod, bodemgesteldheid, rust en weersomstandigheden. Een goede ‘startconditie’ in de herfst is zonder meer een voorwaarde, net als rust in de winterperiode, om niet te veel energie te verbruiken.

Het uitstellen van de zwangerschap maakt het maximaal aantal nakomelingen mogelijk en daardoor zijn voor zowel het kleine grut als de zogende reegeiten de overlevingskansen optimaal.

Rust

Na de geboorte verstopt moeder ree haar kroost in hoog gras of onder struikgewas. De kleintjes zijn nog niet in staat om te vluchten bij gevaar, maar ze hebben gelukkig een goede camouflage met hun bruin-met-witte-stippen vacht. De eerste dagen na de geboorte hebben ze zelfs geen geur, puur voor de veiligheid. Zo kunnen predatoren zoals bijvoorbeeld vossen, maar ook honden, ze niet vinden. De reegeit houdt vanaf een afstand haar nakomeling(en) in de gaten en komt met enige regelmaat om ze te zogen. Bij meerlingen doet ze dat zelfs op verschillende plaatsen.

Geur is een belangrijk onderdeel in de dierenwereld, zo ook bij reeën. Dit zijn bovendien schuwe dieren. Om te voorkomen dat de moeder haar kroost verstoot, is het erg belangrijk dat je een kalfje niet aanraakt mocht je het zien liggen (al is deze kans in principe uitgesloten, omdat je in de beschermde natuurgebieden van Utrechts Landschap niet buiten wegen en paden mag komen). Bovendien kan het pasgeboren dier als gevolg van stress overlijden.

Hond aan de lijn

Heb je een hond? Houd deze dan aangelijnd tijdens het gehele broedseizoen, het liefst óók in een hondenlosloopgebied. Want al is je viervoeter nog zo goed afgericht, het blijft een natuurlijk instinct om andere dieren te besnuffelen en te bejagen, vaak met desastreuze gevolgen. Trouwens, ook in de winterdag is het raadzaam om de hond aangelijnd te houden, want door gebrek aan energierijk voedsel zijn de reeën op hun vetreserves aan het interen. Iedere verstoring van rust kost veel energie. Daarnaast kunnen opgejaagde reeën vanuit hun blinde paniekreactie gemakkelijk slachtoffer worden van het verkeer of hekken, waar ze tegenop botsen.

Genieten

Het duurt dus niet meer zo lang voor we weer kunnen genieten van reegeiten en hun kroost. Een mooie locatie om ze te spotten is bijvoorbeeld Beukenburg bij Bilthoven of Beerschoten in De Bilt. Vergeet je verrekijker niet!

Jacqueline van Dam, Boswachter Publiek Utrechts Landschap