Belang

Wat is het belang van bossen?

Bossen hebben verschillende waarden en functies. Bos heeft grote waarde als leefgebied voor planten en dieren. Sommige soorten komen het bos niet uit, maar er zijn juist ook veel soorten zoals reeën die afhankelijk zijn van de afwisseling van bos met open terrein. En in bossen gaat het zeker ook om het ‘niet aaibare, kleine grut’, zoals schimmels en bodemdiertjes, die onmisbaar zijn voor een goed functionerend bosecosysteem. Bos draagt dus bij aan biodiversiteit. Bos heeft ook gebruikswaarde, op allerlei vlakken. Bijvoorbeeld  voor schone lucht, recreatie, houtproductie, het vasthouden van water en de opslag van CO₂. Veel mensen voelen zich daarnaast emotioneel verbonden met een specifieke boom of specifiek bosgebied. Al met al zijn bossen van onschatbare waarde voor mens en natuur.

Beheer bestaand bos

Hoe beheert Utrechts Landschap de bossen?

De bossen van Utrechts Landschap (grofweg 3200 hectare) hebben als hoofdfunctie natuur. Dat betekent dat we streven naar de ontwikkeling van inheems, oud bos met gevarieerde soorten, gevarieerd in leeftijd, met een voldoende aandeel dood hout en open ruimtes. Om dit te bereiken, is vaak beheer nodig. Bijvoorbeeld om eenvormige aanplant om te vormen naar een meer diverse aanplant, om invasieve exoten die de oorspronkelijke natuur bedreigen te bestrijden, of om oude bomen vrij te stellen zodat ze geen last hebben van lichtconcurrentie. Ook wordt beheer toegepast om mogelijkheden te creëren voor verjonging. Hierbij worden kleine open ruimtes gemaakt om spontane bosontwikkeling een kans te geven. Wij kappen en oogsten dus in het bos, maar niet vanuit een productiedoelstelling, maar om het bos robuuster en soortenrijker te maken.

Waarom kapt het Utrechts Landschap soms grotere stukken bos in natuurterreinen?

Met de biodiversiteit in een aantal typen open natuurterreinen gaat het heel slecht: soorten worden zeldzaam en verdwijnen. Denk bijvoorbeeld aan soorten van heideterreinen of droge en natte schraalgraslanden. Daarbij gaat het ook om soorten waar Nederland een internationale verantwoordelijkheid voor heeft. Op de Utrechtse Heuvelrug heeft Utrechts Landschap daarom een aantal projecten uitgevoerd waarbij (jong) bos is gekapt en er open terrein voor terugkomt. Op die manier worden de heideterreinen vergroot en kunnen er verbindingen tussen heideterreinen ontstaan. Utrechts Landschap streeft daarbij naar herstel van een compleet landschap, met rust, ruimte, bos met goed ontwikkelde randen, afgewisseld met (boom)heide en kleine natuurakkers voor voedsel.

Wat gebeurt er met het gezaagde hout?

Bosdunningen bij Utrechts Landschap hebben geen economisch doel en worden enkel uitgevoerd om natuur en biodiversiteit te bevorderen. Tijdens de dunningen komt hout vrij, een duurzame en hernieuwbare grondstof. Het hout komt op de markt terecht en wordt onder andere gebruikt voor zaaghout, vezelhout en pallets. Een gedeelte van het kwaliteitshout wordt verwerkt in de eigen houtzagerij van Utrechts Landschap. Hiervan worden onder andere slagbomen en banken gemaakt voor in de natuurgebieden. Ook draagt dit hout bij aan het herstellen van cultureel erfgoed, waaronder onze molens.

Klimaat

Wat is de bijdrage van bos aan klimaatdoelstellingen?

Bomen en overige planten halen door hun fotosynthese CO₂ uit de atmosfeer. Ze benutten CO₂, water en zonlicht om te groeien. De opname van CO₂ door bomen is het grootst tijdens de groeifase. In het algemeen is dat als het bos tussen de 10 en 15 jaar oud is. Zolang het bos groeit, wordt er CO₂ vastgelegd. De hoeveelheid nieuw bos die nodig is om een wezenlijke bijdrage te leveren aan het terugdringen van CO₂ is gigantisch en het bos heeft veel tijd nodig om te groeien. Nederlandse bossen kunnen dus bijdragen aan klimaatdoelstellingen maar vooral in de zin dat het enige matiging van de opwarming biedt. Het is uiteraard beter om de uitstoot van CO₂ te verlagen.

Nieuw bos

Zijn er in de terreinen van Utrechts Landschap mogelijkheden voor nieuw bos?

Als we naar onze huidige terreinen kijken, komen we in totaal uit op rond de 10 hectare waar bos ontwikkeld kan worden. Bij de verkenning naar locaties voor nieuw bos binnen onze terreinen kijken we naar natuur, landschap en cultuurhistorie. Als mogelijke locaties vallen dan percelen af met waardevolle ‘open’ natuurtypen, maar ook niet beboste percelen die vanuit cultuurhistorie en landschap waardevol zijn. Heide, soortenrijke graslanden, open ruimtes in de parken van landgoederen of buitenplaatsen komen daarom niet in aanmerking voor nieuw bos. Daar zijn we ook al mee bezig. In de Lunenburgerwaard bij Wijk bij Duurstede hebben we bijvoorbeeld een perceel gekocht waar in dit bijzondere riviergebied ooibos ontwikkeld wordt.

Kan ik als particulier of bedrijf bij Utrechts Landschap bomen planten?

Utrechts Landschap signaleert een groeiende behoefte vanuit de samenleving om bomen aan te planten en soms zelfs te sponsoren. We vinden het belangrijk daar waar mogelijk hier invulling aan te geven. Op een aantal locaties op de landgoederen van Utrechts Landschap zijn hiervoor mooie kansen waarbij de aanplant van nieuwe bomen zeer waardevol is voor de biodiversiteit en het landschap. Denk hierbij aan het planten van een bomenlaan of een individuele boom op een landgoed. Het aanplanten van bomen is aanbodgericht. Dat wil zeggen dat Utrechts Landschap bepaalt welk type boom er geplant wordt en waar en wanneer dat gebeurt. De sponsorbedragen zijn afhankelijk van de boom die wordt geplant. Als herinnering is het mogelijk een boomschijf met een tekst erop te laten maken.

Klimaatbestendig bos

Door klimaatverandering wordt het niet alleen warmer maar ook steeds droger in Nederland. Om onze bestaande bossen weerbaarder te maken tegen klimaatverandering is het belangrijk veel diversiteit aan planten en bomen in gebieden te creëren. Bossen met veel bomen van dezelfde soort zijn veel kwetsbaarder voor ziekten en plagen. Daarom worden er jaarlijks vele duizenden bomen en struiken in bestaand bos van Utrechts Landschap geplant die de bossen sterker en gezonder maken. Ook hieraan kunnen particulieren en bedrijven bijdragen.

Waar ziet Utrechts Landschap de beste kansen voor nieuw bos in de provincie Utrecht?

In het veenweidegebied en langs de Kromme Rijn liggen kansen om natte en vochtige bossen te ontwikkelen die internationaal van betekenis kunnen zijn. Dit blijkt uit een recent onderzoek dat Utrechts Landschap door Bosgroep Midden Nederland heeft laten uitvoeren naar de kansen voor soortenrijk klimaatbos in de twee regio’s. De bostypes die zich hier kunnen ontwikkelen horen van oorsprong bij ons laagland, maar komen nog maar heel weinig voor. Het gaat om elzenbroekbos, ruigt-elzenbos, vochtig en droog essen-iepenbos in het veenweidegebied en om natuurlijke rivierbegeleidende bossen in het Kromme Rijngebied. Deze natte en vochtige bossen dragen bij aan het behalen van de klimaatdoelen. Ze slaan CO₂ op, zorgen voor een grotere biodiversiteit en bieden veel mogelijkheden om water vast te houden. Bovendien zorgen de nieuwe bossen voor een aantrekkelijkere en gezondere leefomgeving.

In de provincie Utrecht ligt het grootste bosgebied op de zandgronden van de Utrechtse Heuvelrug. Meer nat, vochtig bos zou een prima aanvulling zijn en ook kunnen bijdragen aan internationale doelen voor bos. Landschappelijk past nieuw bos (en aanplant van bomen) ook heel goed in de Gelderse Vallei. Bijvoorbeeld kleinschalig, maar zeker ook in de vorm van landschapselementen, zoals houtwallen en boomsingels.

Zijn er naast meer bos ook andere manieren van natuurontwikkeling die klimaatverandering tegen kunnen gaan?

Uit onderzoek blijkt dat vernatting soms meer oplevert dan bebossing. Dat speelt vooral in de veenweidegebieden, waarbij door het verlagen van het waterpeil veen oxideert en er veel CO₂ vrijkomt. Het verhogen van de waterstand met 15 cm heeft over 30 jaar meer resultaat dan 100 jaar bosgroei op veen. Het vernatten van veengebieden gericht op ontwikkeling van open natuur is daarom een goede optie in de aanpak van klimaatverandering. De weidevogelkerngebieden zijn hiervoor interessant, maar het kan ook gaan om moeras of zelfs herstel van veengroei.

Meer weten of meedoen?

Wilt u meer weten of bijdragen aan het bossen- en klimaatwerk van Utrechts Landschap?

Stuur een mail naar info@utrechtslandschap.nl