Slim aan de slag met water
Terugblik op geslaagd symposium over klimaatopgaven en projectparticipatie op landgoederen en buitenplaatsen.
Landgoedeigenaren, ambtenaren, boswachters, provinciaal bestuurders, architecten, waterschappers en studenten: een divers publiek van ruim 120 genodigden vult de zaal tijdens het symposium ‘Slim aan de slag met water’. Door toenemende droogte en periodes van hevige regenval wordt de noodzaak voor klimaatrobuust (water-) beheer op landgoederen en buitenplaatsen breed gevoeld en gedragen. We blikken terug op een geslaagde bijeenkomst en delen de vijf belangrijkste aanbevelingen.
In het openingswoord benadrukt Rob van Muilekom, gedeputeerde in het college van de Provincie Utrecht, het belang van erfgoed en de bewustwording van de waarde die erfgoed vertegenwoordigt. Door uitwisseling van kennis en ervaring kan volgens de gedeputeerde worden toegewerkt naar een effectieve én integrale aanpak voor het behoud van buitenplaatsen.
De organiserende partijen, vertegenwoordigd door Koos Janssen (voorzitter PUB, burgemeester Zeist), René Dessing (bestuursvoorzitter sKBL) en Saskia van Dockum (directeur-bestuurder Utrechts Landschap) reflecteren vervolgens op de rol van erfgoed en buitenplaatsen binnen de klimaatopgaven, met aandacht voor de nieuwe rol van de Buitenplaats intermediair en de Leidraad behoud door ontwikkeling op historische buitenplaatsen.
In de hoofdlezing duiken landschapsarchitecten Marijne Beenhakker en Marijne Kreulen (bureau H+ N+S) de diepte in. Zij belichten de veranderende waterdynamiek en de positie van landgoederen en buitenplaatsen op de Utrechtse Heuvelrug. Jephta Dullaart (Erfgoed Deal) betoogt dat samenwerking binnen duurzame erfgoedprojecten tot succes leidt en licht dit toe met praktische voorbeelden. Jemima de Brouwere (Landgoed Zuylenstein) en Ivor de Baat (Utrechts Landschap) sluiten af met een gesprek over de praktijk: hoe samenwerking tijdens de voorbereiding en uitrol van projecten zowel uitdagingen als kansen biedt.
Hieronder delen we de vijf belangrijkste aanbevelingen die tijdens het symposium aan de orde kwamen:
- Voorkom versnippering, benut natuurlijke kracht
Zoals ons watergebruik nu is ingericht, betogen de architecten Beenhakker en Kreulen, sluit het niet goed aan op het natuurlijke bodem- en watersysteem. Door versnippering van functies en tegenstrijdige belangen van bijvoorbeeld landbouw en natuur werkt het voor niemand optimaal. Door mee te werken met het watersysteem, met bodem en water als basis kunnen we de natuurlijke kracht van de heuvelrug beter benutten. - Benut de sleutelpositie van landgoederen en buitenplaatsen op de flanken
Eigenaren van landgoederen en buitenplaatsen staan voor de uitdaging, om met behoud van cultuur- en natuurwaarden, de gevolgen van klimaatverandering het hoofd te bieden. Daarnaast moeten zij het landgoed economisch rendabel te houden. Landgoederen en buitenplaatsen op de flanken van de heuvelrug hebben een sleutelpositie in het watersysteem, aldus Beenhakker en Kreulen. Juist hier kunnen ze een belangrijke rol vervullen bij het vasthouden van water voor het hele gebied. - Praktische oplossingen zijn nodig
Praktische voorbeelden zoals het plaatsen van regelbare stuwen in watergangen en cultuurhistorische sprengen dragen volgens de twee architecten bij aan het verminderen van afstromend water en het vergroten van infiltratie. Uiteindelijk is een combinatie nodig van slimme technische maatregelen en het toestaan van natuurlijke variatie in het gebied. - Koppel erfgoed vroegtijdig aan gebiedsprocessen
De presentatie van Jephta Dullaart sluit naadloos aan op het betoog van Beenhakker en Kreulen. Als programmaleider van de Erfgoed Deal licht Dullaart verschillende innovatieve voorbeelden uit van projecten uit de landelijke Erfgoed Deal. Bij deze projecten is actief gezocht naar samenwerking met de omgeving om tot slimme oplossingen te komen voor transitieopgaven. Dullaart spoort landgoedeigenaren en overheden aan integraal te werken om erfgoedbehoud al in een vroeg stadium te koppelen aan gebiedsprocessen. Bij navraag uit de zaal benadrukt Dullaart dat het programmabureau open staat voor aansprekende initiatieven uit de provincie Utrecht. Kijk op de website van de Erfgoed Deal voor informatie over het indienen van projecten. - Werk integraal samen
Terreinbeheerders worden door de gevolgen van klimaatverandering geconfronteerd met oplopende kosten voor reguliere beheer. Om effectief maatregelen te kunnen treffen is het noodzakelijk dat er voldoende middelen beschikbaar zijn. Jemima de Brauwere, eigenaar Landgoed Zuylenstein en Ivor de Baat, projectleider Klimaatbestendige Buitenplaatsen Zeisterbos benadrukken in het slotinterview het belang van goede samenwerking tussen omgeving, instanties en terreineigenaren. Financiering, wet- en regelgeving en procedures zijn nu veelal gedifferentieerd, wat soms leidt tot problemen bij het initiëren en uitvoeren van maatregelen. Op beleidsmatig niveau wordt in de volle breedte het belang gevoeld om proces en procedures beter op elkaar te laten aansluiten. De Brauwere en De Baat betogen dat instanties en terreineigenaren elkaar in praktijk nog actiever kunnen en moeten betrekken bij ambities, plannen en uitvoer.
Tijdens de informatiemarkt rondom het plenaire programma maken bezoekers kennis met erfgoedorganisaties. Aanwezig zijn onder meer Monumentenwacht Utrecht, Stichting Kastelen, Buitenplaatsen en Landgoederen, Landschap Erfgoed Utrecht, de Buitenplaats intermediair, de Erfgoeddeal, de Blauwe Agenda, Platform Utrechtse Buitenplaatsen, het Restauratiefonds en Utrechts Landschap met het project Klimaatbestendige Buitenplaatsen Zeisterbos, als onderdeel en één van de proeftuinen van het Erfgoed Deal Kennisprogramma Klimaatrobuuste Buitenplaatsen, in samenwerking met sKBL, de provincies Utrecht, Zuid-Holland en Gelderland, de gemeente Zeist en Utrechts Particulier Grondbezit (FPG).
